De OR en het ravijnjaar: tijd om op te staan!

Dit blog is een oproep aan ondernemingsraden binnen gemeenten om hun rol te pakken, te verdiepen en te vernieuwen. Niet door te vervallen in verzet of cynisme, maar juist door verantwoordelijkheid te nemen.

Door: Walter Gouw

Het afgelopen jaar heb ik me fors gestoord aan alle tendentieuze berichten over het ‘Ravijnjaar’ dat op gemeenten af zou komen. Een begrip dat doet vermoeden dat gemeenten in de afgrond gestort gaan worden. Er wordt zelfs al op geacteerd, terwijl tot op heden nog steeds onvoldoende duidelijk is wat exact de mogelijke financiële gevolgen zijn. Het gaat om een nieuwe ramingsmethodiek. Deze nieuwe methodiek is met de beste bedoelingen ‘gekaapt’ door financiële experts die er een extreem risicoprofiel aan hebben gekoppeld. Gevolg: doemscenario’s worden geschetst en door een (veel te) conservatieve bril wordt naar de toekomst gekeken. Eerst maar eens scherper begroten lijkt mij een veel beter devies. Daarvoor is wel nodig dat de kwaliteit van de informatievoorziening door middel van de financiële producten (begroting, bestuursrapportages, jaarrekening) verbeterd wordt. Niet  dat de cijfers niet kloppen; die kloppen tot achter de komma! De trieste constatering hierbij is dat circa driekwart van de raadsleden de financiële producten niet goed kan doorgronden. Onvoldoende duidelijk is aan welke knoppen gedraaid kan worden en hoe de financiële producten door de gemeenteraad als sturingsinstrument kunnen worden gebruikt. Kortom; een hardnekkig vraagstuk dat vooral in handen is van de professionals uit de systeemwereld. Wat mij betreft tijd voor een ander insteek! En de OR kan daarbij die belangrijke, andere en wellicht vernieuwende rol spelen. Wat kan de OR doen?

Bezuinigingen zijn vaak financieel gedreven; excel-sheet-goeroes regisseren het proces. Juist een OR kan de neiging om bezuinigingen vooral instrumenteel in te steken tegengaan. Dat vraagt om een scherp oog voor de waarden die in het gedrang komen. Denk aan gelijkwaardigheid, menselijke maat en inclusiviteit. Door deze waarden expliciet te maken en structureel te agenderen zet je jezelf als onmisbaar moreel kompas op de kaart. Hoogdravend misschien maar zelf vind ik het, juist in deze onrustige tijden, wel een fijne gedachte.

Daar waar mogelijke bezuinigingen de kwaliteit van arbeid raken moet de OR niet alleen weerstand bieden, maar ook alternatieven kunnen ontwikkelen. De OR kan zelf denktanks, dialoogtafels en/of panels organiseren waarin medewerkers hun ideeën delen. Juist in tijden van bezuinigingen is creativiteit een vorm van kracht. De OR kan daarmee een bron van inspiratie voor de WOR-bestuurder worden. Bovendien kan dit bijdragen aan de legitimiteit van te maken keuzes.

Natuurlijk is elke gemeente uniek, maar de context van ‘het Ravijnjaar’ is gedeeld. De OR doet er daarom goed aan om samen met andere OR-en op te trekken. Dit versterkt de invloed en men kan leren van elkaar. Ook lijkt het raadzaam om dan aansluiting te zoeken bij landelijke thema’s zoals ‘brede welvaart’ en of ‘waardevol werk’. Door gedeelde lokale ervaringen te koppelen aan deze bredere maatschappelijke thema’s, wordt de OR meer een maatschappelijke actor in plaats van alleen een intern orgaan.

De rol van de OR bij het Ravijnjaar zal niet eenvoudig zijn. Het vraagt lef om tegen de bovenstroom in te zwemmen. Het vraagt ook om liefde; liefde voor het werk en de mensen die het doen. En als het Ravijnjaar al tot bezuinigingen gaat leiden, dan is de manier waarop daarmee omgegaan wordt wel een keuze. De OR kan daarin het verschil maken! Laat je daarbij niet weerhouden door juristen die gaan schermen dat het politiek primaat van toepassing is. En laat je ook niet weerhouden door elk weerwoord van de financiële experts. De juristen en financiële experts hebben namelijk altijd gelijk. Maar of zij succesvol zijn als het gaat om genoemde thema’s zoals ‘brede welvaart’ en ‘waardevol werk’ is een vraag van andere orde. Dus OR: tijd om op te staan!